As queimaduras químicas clasifícanse segundo as características do axente causante e segundo o mecanismo da lesión tisular. A diferenza das queimaduras térmicas, o dano tisular non cesa ata que os tecidos ou o tratamento médico neutralizan o produto, por tanto, a estimación do
grao de profundidade da queimadura é difícil e varía en función do tempo pasado desde a exposición ao produto.
QUEIMADURAS QUÍMICAS
A maioría das queimaduras químicas son pouco extensas pero profundas. A intensidade dunha queimadura química vai depender de:
• Concentración do axente químico.
• Cantidade de produto que provoca a queimadura.
• Tempo de exposición ou contacto coa pel.
• Penetración tisular.
• Mecanismo de acción ou toxicidade do axente químico.
Os principais tipos de axentes químicos son:
• Ácidos: son substancias doantes de protóns, liberan ións de hidroxeno e poden diminuír o pH desde 7 ata 0. Ácidos cun pH menor de 2 causan necrose por coagulación ao contacto coa pel. As queimaduras por ácidos son máis frecuentes e menos graves que as queimaduras por bases.
• Bases: son sustancias aceptoras de protóns, poden variar o pH desde 7 ata 14. Aquelas con pH superior a 11,5 producen dano grave ao causar necrose por licuefacción
• Solucións orgánicas: actúan disolvendo a membrana lipídica das células e alterando a estrutura proteica celular.
• Solucións inorgánicas: danan a pel por contacto directo e formación de sales. Tamén producen exotermia, o que contribúe ao dano tisular.
Os principais mecanismos de acción das sustancias químicas son:
• Oxidación: prodúcese a desnaturalización proteica mediante a inserción na molécula proteica de ións osíxeno, sulfuro ou substancias haloxenadas (acedo crómico, lixivias, permanganato).
• Redución: a redución das ligazóns amino conduce á desnaturalización proteica (derivados mercuriais, acedos clorhídrico e nítrico).
• Corrosión: ccausan a desnaturalización proteica directa e masiva (cementos, hidróxido de sodio).
• Velenos celulares ou protoplásmicos: producen formación de ésteres a partir dos ácidos graxos das membranas celulares, ou ben interfiren nos mecanismos de homeostase celular (ácidos oxálico e fluorhídrico).
• Deshidratantes: substancias que extraen auga dos tecidos afectados (ácido sulfúrico).
• Vesicantes ou formadores de flictenas (cantárides, mostazas nitroxenadas, etc.)
O manexo inicial dunha queimadura química é exactamente igual que o de calquera traumatismo
térmico coas seguintes consideracións especiais:
Irrigación abundante con auga ou soro fisiolóxico (nunca inmersión) no lugar do accidente e debe repetirse ao chegar ao centro hospitalario. O período de irrigación ha de ser de polo menos 30 minutos. A irrigación copiosa con auga demostrou reducir a gravidade de queimadura e diminuír a estancia hospitalaria.
• Debe prestarse especial atención á identificación do axente causal da queimadura e ao tempo de exposición, para poder dirixir o tratamento de modo preciso.
• Evitar o uso de axentes neutralizantes, na maioría das ocasións os axentes neutralizantes son difíciles de conseguir e non demostraron ser superiores á irrigación continua con auga ou soro fisiolóxico fóra de contados casos. Ademais, o uso de neutralizantes pode agravar a lesión ao producirse reaccións químicas xeradoras de calor con algúns axentes
químicos (litio, sodio, magnesio e potasio).
• Evitar a hipotermia debida á irrigación continua con auga ou soro fisiolóxico. Débese tentar evitar esta complicación mantendo a temperatura do lugar do accidente entre 28 e 31 ºC se é posible, e a temperatura de irrigación o máis preto posible á temperatura do corpo.
• A alteración do pH é a maior complicación sistémica, polo que a realización de gases arteriais e análises de electrólitos debe ser realizada de modo periódico ata asegurar a estabilidade metabólica.
• VALORACION POR OFTALMOLOXÍA en caso de queimaduras oculares. Recoméndase comezar a irrigación con auga canto antes e durante un tempo prolongado (30-60 minutos), posto que unha cantidade mínima de substancia química pode producir un dano significativo.
• Se se sospeita afectación do tracto respiratorio débese tratar como unha lesión por inhalación: protexer a vía aérea, oxixenoterapia e, se é preciso, intubación orotraqueal e ventilación mecánica con presión positiva ao final da expiración.
• Os principios do tratamento da ferida-queimadura producida por axentes químicos son os mesmos que en calquera lesión térmica. Débense realizar curas con antimicrobianos tópicos (sulfadiazina arxéntica), desbridamentos iniciais e cobertura cutánea en tecidos non viables.
A exposición ao ácido fluorhídrico xera un calor intenso e un importante dano tisular. Se afecta a máis do 5% da SCQ ou a máis do 1 % de SCQ e se a súa concentración é superior ao 50%, require ingreso hospitalario para monitorización electrocardiográfica e de niveis séricos de calcio, xa que poden aparecer arritmias e hipocalcemia. O seu tratamento inclúe a lavado/ irrigación abundante con auga seguida pola aplicación de xel de gliconato de calcio ou inxección subcutánea de gliconato de calcio ao 10% (0,5 ml/cm2) co obxectivo aliviar a dor. Se non responde ao tratamento médico, débese realizar a escisión cirúrxica inmediata da lesión nunha unidade de queimados.
Exposición a sosa cáustica (hidróxido de sodio), moi común en produto de limpeza. É frecuente a queimadura química por inxestión oral de sosa no contexto de intentos de suicidio.
En ambientes caseiros as queimaduras adoitan ser de pequeno tamaño, pero en ambientes industriais poden ser queimaduras extensas. A sosa cáustica ten capacidade de penetrar profundamente a pel e os tecidos producindo destrución tisular que se perpetúa no tempo despois da exposición inicial. Poden ocorrer efectos sistémicos pola absorción do químico. A afectación ocular é particularmente grave debido á rápida penetración corneal (pode causar cicatrices, opacificación corneana e perforación)
Queimadura por sosa cáustica
O tratamento consiste en irrigación continua con auga ou soro fisiolóxico (polo menos durante 2 horas con períodos de descanso de 4 horas). A irrigación con auga pode non eliminar o produto químico das capas máis profundas da queimadura, nestes casos, e se o estado do paciente
o permite, débese realizar unha escisión tanxencial da queimadura profunda e cobertura con enxerto de pel ou apósitos temporais. En caso de inxestión débese subministrar á persoa un vaso de leite ou auga (sempre que a persoa non presente convulsións, vía aérea difícil ou diminución do estado de conciencia) e NON provocar o vomito.